internet mail grubu ortamindan aldim:Derleyip sunan emegi geçenlere tesekkür ederim.
Kaynak haber 7 com

BiR ZAMANLAR TÜRKiYE

ABD’li gazeteci Streit"in gözünden 1920"lerin Türkiyesi


ANKARA SOKAKLARINDA MiSKET OYNAYAN ÇOCUKLAR: “Sanirim tüm dünyada çocuklar üc asagi bes yukari ayni. Sicak günlerde küçük Türk kiz ve oglanlarin Ankara sokaklarinda birlikte ip atladigini gördüm. Camdan bilyeleri yoktu, hatta kilden yapilma bilyeleri bile yoktu. Onun yerini tutan koyunun asik kemiklerini kulaniyorlardi.”

MUSTAFA KEMAL PASA ANKARA'DAKi BiRLiKLERi TEFTiS EDERKEN Streit bu fotografin arkasina söyle yazmistir: “Angora birlik teftisi, Mustafa Kemal Pasa selam verirken”

ANKARA'DAKi BOLSEViK BÜYÜKELCiLiGi PERSONELi Streit, Türk bir fotografçidan satin aldigi fotografin arkasina “Angora Bolsevik Büyükelçiligi' basligi altinda oldukça kapsamli notlar almis. Notunda fotograftaki insanlarin özelliklerini anlatmis.

MUSTAFA KEMAL BÜYÜK MiLLET MECLiSi'NE SESLENiYOR 1 Mart 1921 (Fotograf: Esad Nedim, Mustafa Kemal Pasa'nin Fotografçisi C. S. Streit o güne dair izlenimlerini söyle anlatmıs: “Konusmasını dinledigim gün kürsüye kalabalik sira aralarindan tek basina varmisti. Alkis dindiginde –genelde Meclis'te az alkis olur- hazirladigi uzun konusmayi okudu. Yankili sesi ve etkileyici kisiligi sunumunu etkin kiliyordu. Meclis onu büyük dikkatle dinliyordu. Hem kamuda hem özelde agir, ölçülü bir tonda konusuyordu. Bu da söylediklerine tuhaf bir güç katiyordu.”

CERiTMÜMiNLi KÖYÜNDE ÇOCUKLAR TÜRKiYE / 1920 -1921. C. K. Streit: “Imani kuvvetli anlamina gelen Ceritmüminli, seksen aileden olusuyordu. Türk köylerindeki refah seviyesiyle kiyaslaninca görece iyi durumdaydi. Ve bu köyde misafir evi vardi. ”

ESKiSEHiR'DEKi KADIN iLKOKUL ÖGRETMENLERi C. S. Streit'in Eskisehir'de ziyarete gittigi bir ilkokula dair görüsleri söyle: “Hem erkek hem kadin ögretmenler okullarini gelistirme konusundaki samimiyet ve çabalariyla beni çok etkiledi. Mütevaziydilar ve okullari olmasi gerektigi kadar iyi olmadigi için özür dilediler. (...) Lise müdiresinin bana iletmem için verdigi mesajla daha iyi anlatabilirim: 'Lütfen Amerika’daki kizkardeslerimize, ülkemize medeniyet ve ilerleme getirme konusunda elimizden gelenin en iyisini yaptigimizi söyleyin'”

ESKiSEHiR'DE VALS YAPAN TÜRK iLKOKUL ÇOCUKLARI C. S. Streit'in Eskisehir'de ziyaret ettigi bir ilkokuldan izlenimleri söyle: “Türk ilkokulunda duyulanlar: - Kavalyem nerede? - Burdayim, hanimim Ziyaret ettigim okullar arasinda en ilginçleri ilkokullardı. Türk kız ve erkek çocuklarin yan yana oturdugunu gördüm. Okullarin birinde bes kiz, bes erkek oldukça zor bir dans sergilediler ve hep birden sarki söylediler. Hem adimlar hem de müzik Avrupaliydi ve dans erkeklerle kizlarin çift olup vals yapmasiyla sona erdi. Ve valsin oldukça iyi oldugunu ekleyebilirim.”

FEVZi [ÇAKMAK] PASA VE MUSTAFA KEMAL PASA, ANKARA HARBiYE OKULU'NDAKi iLK MEZUNiYET TÖRENi C. K. Streit fotografin arkasına söyle yazmis: Kabine baskanı ve Milli Savunma Vekili Fevzi Pasa (tabelanın tam arkasindaki), Büyük Millet Meclisi Baskanı Mustafa Kemal Pasa (sagindaki): ilk diploma töreni talimleri, Ankara'da kurulmus ilk Türk Harbiye okulu. Harbiyeliler solda

KURMAY ALBAY HÜSEYiN HÜSNÜ EMiR 6 EKİM 1923'TE BiRLiKLERi GALATA KÖPRÜSÜ'NDEN GEÇiRiYOR C. K. Streit'in 22 Kasim 1923’te Public Ledger’de yayimlanan bir haberinde resim su baslikla yer aldi: “Mustafa Kemal Pasa: Arinmis mükemmeliyet, Alt baslık: '1453 Tarihini Tekrarlamak,Türkler Konstantinopolis'e yeniden giriyor. itilaf kuvvetleri tarafindan sehrin bosaltilmasi üzerine Albay Hussein Husni Emir Bey Çelik Alay'ı Galata Köprüsü’nden geçiriyor.'”

iSTANBULLULAR GALATA KÖPRÜSÜ'NDE MiLLiYETCi KUVVETLERi KARSILIYOR (6 Ekim 1923) C. K. Streit fotografi söyle etiketlemis: “Bayanlar önden! Türk kizlari Galata Köprüsü’nü geçen birliklere alkis tutuyor, 6 Ekim”

KÖY EViNiN ÖNÜNDE HALiDE EDiB HANIM Bu fotograf Halide Edib tarafindan C. K. Streit'e hediye edilmistir: “Ankara'dan birkaç mil uzakliktaki bir köyde (Kalaba) güneste kurumus kerpiçten küçük bir evde oldukça sade bir hayat sürüyor. Bir kaç kez onunla orada çay icme ve yemek yeme zevkini tattim. Salonunda birkaç Milliyetçi liderle tanistim.(...) Batı da dahi erkek isi denilebilecek isleri yapıyor olmasina ragmen Halide Hanım’da erkeksi hiçbir sey yok. (...) Entelektüel açıdan Batili kadinlar arasında da yüksek bir seviyede olurdu. Bugün önde gelen Türk romancilarindan biridir. Hünerlerine ek olarak, kesin bir nisancı ve uzman bir binicidir.”

ANKARA / 1920 – 1921 C. K. Streit: (Streit bu fotografin arkasina sadece 'Angora' yazmis. Sehrin Ulus semtinde çekilmis gibi görünüyor. Çünkü arka plandaki cami Hacı Bayram Camii'dir)

HAMLET PERFORMANSINI TANITAN AFiS C. K. Streit afisle ilgili sunları söylüyor: “Türkiye’deyken onca süprizlerle karsilastim ama o gece Anadolu Tiyatro Grubu’nun 'abidevi sanat eseri' 'dünyanin en meshur trajedisi' ‘Hamlet’i sergileyecegini bildiren afislerle karsilasmam oldu. Afislerden biri dramadaki bir sahneyi gösteren büyük bir resimle süslenmisti.”

HAVZA'DA ANAYOL Streit ve ekibi Merzifon'a Havza kasabasi üzerinden gitti. Yazdiklarindan anlatmasa da bir fotografi var. Sadece 'Havza' diye baslık atmis.

ATLI SÜVARiLER

TEGMEN ‘KARA’ FATMA HANIM (fotografin saginda) VE BiRLiKLERi 1923’TE iSTANBUL’A GiRiYOR Streit bu fotografin arkasina söyle yazmis: “Tgm. Fatma Hanim, Türk-Yunan savası sirasinda cephede bir kadinlar bölügünün basinda savasirken kazandigi madalyalariyla.” Streit, onun ‘’kadinlar bölügü’’ne komuta ettigini söylerken hata yapıyor, erkeklerden olusan bir birligin, muhtemelen fotografta sagında duranların basindaydi.

KARDA YALINAYAK SU TASIYAN KIZLAR C. K. Streit köyle ilgili izlenimlerini söyle anlatmis: “Sekili'de kalan köylüler yoksulluk içerisinde ve yirtik pirtik giysilerle yasiyorlardi. iki kizin nehirden su tasirken karda yalinayak yürüdügünü gördüm. İçlerinden biri resmini çekmeye çalistigimda korktu ve hickira hickira aglamaya basladi.” [Sekili köyü Yozgat vilayetinin Yerköy kazasindadir]

MUSTAFA KEMAL PASA EViNDEKi OFiSiNDE

NEAR EAST RELIEF'iN MERZiFON'A GiDEN “REO” KAMYONETi C. K. Streit'in Merzifon yolculuguna iliskin söyledikleri söyle: “Hiz göstergesi saate 2 mil ilerledigimizi gösterecek kadar küstahti. Gecenin dördünde iki saat kar kürekleyip arabayi ittik. Bizi pek hos seyler beklemiyordu, çünkü ates yakacak odun da benzin de yoktu. Fakat yaraticiligimiz ve gücümüz tükenme noktasina geldiginde arabayi kar yiginindan çikardik.”

MiLLiYETCi BiRLiKLER ESKiSEHiR'DE C. K. Streit'in Eskisehir ziyaretine iliskin izlenimleri söyle: “Yol üstünde bir istasyonda (Eskisehir) Türk Ordusunun savasan bir kurum olarak bu kadar iyi olmasinin sebebini daha iyi anladigim bir örnekle karsilastim. Kasabadaki bir Türk subayı trenimizi bir baska görev için terk ediyordu. Erler ona veda etmek için çevresinde toplanmisti. Her biri, subayin elini ilk önce çenelerine, sonra alinlarina degdirerek, Türk usulu selamladi ve sonra elini sikip öptüler. Tren kalktiginda bazilarinin gözlerinde yas vardi. Türk subaylari ve askerleri arasinda baska güzel hissiyat örneklerine de raslamistim ama bu duygu seliyle hiçbiri yarisamazdi.”

MUSTAFA KEMAL PASA ESKiSEHiR YAKININDAKi CEPHEYi ZiYARET EDiYOR SUBAT 1921 [Saginda Binbasi Salih (Bozok) ile] C.K. Streit fotografin arkasına söyle yazmis: Mustafa Kemal Pasa ve ateseleri Eskisehir'de bir teftis gezisi sirasinda (Subat) Fotograf Mustafa Kemal Pasa'nin resmi fotografçisi Esad Nedim'e ait.

MUSTAFA KEMAL PASA'NIN GÖZLÜKLÜ NADiR BiR FOTOGRAFI Streit’in kaleminden: “Onu gözlükleriyle ve kalpaksiz görünce profesöre benzer bir edasi var. Yüzünde idealist (hayalperest) bir sey var, özellikle gözlerinde, ama hayallerini gerçeklestiren bir hayalpereste ait.”

ANKARA'DA SOKAKTAN BiR MANZARA ANKARA / 1920 -1921... C. K. Streit: “Beni en çok etkileyen seylerden biri de konustugum Türkler'in çogunun gösterdigi birakin mütevaziyi alcakgönüllü ruh haliydi. Benden istedikleri tek sey gördüklerimi oldugu gibi rapor etmem oldu.”

MUSTAFA KEMAL PASA KENDi OTURMA ODASINDA (3 MART 1921) C. K. Streit'in kaleminden: “Beni kabul ettigi calisma odasi resimler, fotograflar, kitaplar, sanat objeleri ve mobilya ile zevkle dösenmisti. insanin herhangi bir üst sinif Batili evinde rastlamayi bekleyecegi bir oda. (...) Mustafa Kemal Pasa ile mülakat yaparken ellerinin bilinçsizce kehribar bir tespihle oynadigini fark ettim.”

SAMSUN'DAN ÇORUM'A GiDERKEN DEVE, BEYGiR VE ESEK KAFiLELERi

C. K. Streit yolculugu söyle anlatiyor: 'Samsun’dan Çorum'a giden yolda Doruk Han’da deve sürücülerinden birine seyahatin güvenli olup olmadigini sormustum: “Birkaç ay evvel bu yolda seyahat edemezdiniz”dedi, “ama artik babamız Mustafa Kemal Pasa sagolsun eskiya tehlikesi yok. Allah ona uzun ömür versin” dedi.

STREiT'iN SUSUZ LOKOMOTiFi iÇECEK MOLASI VERiRKEN Fotografin arkasina “Lokomotifimiz içkisini yudumluyor” yazan C. K. Streit 'mola'yi söyle anlatmis: “Türkler'in Ankara'dan Sivas'a dösedigi dar hatli demir yolunun mevcut son noktası olan Yahsihan'dan Ankara'ya yola çiktik. Rüzgari azaltmasi için bavulumuzu yulaf yigininin tepesine yerlestirdik ve arkasina uzanarak seyahat ettik. O gün birçok hadise oldu. Küçük lokomotif su borularında bir sorun vardi. Hareket etmeden önce buhar kazaninin elden ele kova tasinarak doldurulmasi gerekti. Bu lokomotife ancak susuz denilebilir. Geçtigimiz her akarsu ve sulama arikinin yaninda durup hortum çekerek lokomortifin susuzlugnu giderdik

TiPiK ANADOLU DÜKKANLARI C. K. Streit'in kaleminden: “Madan'da [Maden] ögle yemegi için mola verdik ve bir Rum restoraninda yemek yedik. Bir sokaga çogu Ermeni olan demirciler ve bakircilar dizilmisti, arada Türk zanatkarlarinin dükkanlari da bulunmaktaydi. Türkiye'deki magaza ve dükkanlar üç asagi bes yukari birbirine benziyor - bir taraf tamemen açik ve sokaga bakan tek küçük bir oda.”

6 EKiM 1923'TE “GRAND RUE DE PERA” C.K. Streit fotografin arkasina söyle yazmis: “Türk birliklerinin istanbul'a girmesinin serefine Türk Zafer Takı”

SAMSUN'DA RUM, ERMENi VE TÜRK KADIN TÜTÜN iSCiLERi 1920-1921, C. K. Streit: “Samsun’dan ayrilmadan önce Rum, Ermeni, Türk kadin ve çocuklarinin yan yana calistigi Regie [tütün] fabrikasini ziyaret ettim. [Rum fabrikasi idi] Türk kadinlari savasin çikmasindan itibaren evlerinden disarida yeni çalismaya baslamisti -bu da kadinlarin tecrit edilmesinin sona ermeye basladiginin bir diger göstergesidir.

STREIT’iN YAYLISINI TAMİR iCiN ÇALISMALAR DEVAM EDERKEN Streit bu fotograf arkasina söyle yazmis: “Tuz Çölü’nde bir kaza – arabam ‘yayli’ buzlu akarsuda takildi, dingil kirildi.”

KÖY DÜGÜNÜNDE MÜZiSYENLER VE HALK OYUNU OYNAYANLAR

TÜRKiYE / 1920-1921... C. K. Streit: “Dinar'a gelmeden evvel bir dügün icin hazirliklarin yapildigi küçük bir köy kasabasinda durduk. Vardigimizda bir grup köylü bir bayrak, davullar ve zurnalarla (enstrümanlar el yapimiydi) köye giderken, dügün atesini hazirlamak üzere çali tasiyan bir öküz arabasina eslik ediyordu. Yük, bayrakla donatilmis bir evin kapisinda bosaltildi. Dügün bu evde olacakti.

Streit, milliyetçi birlikler içerisinde çocuk askerlerle görüstügünü anlatirken onlarin etkisinde kaldigini gizlemiyor. Streit çocuk askerler için sunlari söylüyor: "Kendilerini çok ciddiye aliyor ve adam havasi tasiyorlardi. Ve sadece çocuk degillerdi: Birçok yetiskinin yasamamis oldugu deneyimler onlari olgunlastirmisti. Ufakliklar hayati görmüs ama hayat onlari yozlastirmamis. Bazi yönlerden yetiskin erkekler ama kalplerinde hala çocuklar."

Asker çocuk Tevfik: "Üç tabancam vardı, biri Fransız, biri Yunan, biri de Bulgar yapimi.Bulgar karabinami Pasa'ya (Mustafa Kemal) verdim. (...) Eger onu kemerine takarsa ve yanina elli fisek alirsa otomobilinde giderken kendini koruyabilir."

Asker çocuk Cemal: "Bana Türk düzenli birliklerinden bir subayin yazdigi ve karsilasacagi herkese onu öven bir mektup gösterdi: 'Yası küçük olsa da erkek gibi savasmistir ve hemsehrilerinin takdirini hak etmistir. Bir kez basindan, bir kez de sol kalçasindan olmak üzere iki kez yaralanmistir'

Türkiye'nin görülmemis fotografları